Ken je dat verschijnsel? Olifantenpaadjes. Het zijn loop- of fietsroutes ondanks aangelegde wandelpaden of fietspaden. Ze leveren de gebruikers een kortere route op. Of een pad waar helemaal geen pad is. In de documentaire Olifantenpaadjes, the movie van Jan Dirk van der Burg, zie je daar prachtige voorbeelden van.
Afstekertjes
In die film van 14 minuten hoor je schrijver Maarten ’t Hart over olifantenpaadjes vertellen. Hij somt mooie namen op voor die paadjes zoals afstekertjes, dwarsverbindingen en afsnijders. Hij voegt en passant ook nog een nieuw woord toe: afstaptijdverlies. Bob den Uyl had het in zijn boek ‘Een uitzinnige liefde’ (1986) trouwens over ‘mensenpaadjes’.
Maar los van Bob en Maarten, wat hebben olifantenpaadjes nu te maken met schrijven? In ieder geval op twee manieren kom je in taal ook olifantenpaadjes tegen. In een volgend blog hebben we het over het olifantenpaadje van de leenwoorden.
Ongeveer Nederlands
Het olifantenpaadje waar ik het nu over wil hebben, is incorrect taalgebruik. Is het nu hen of hun? U hebt of u heeft? Wat of dat? Enzovoort. We spreken en schrijven met z’n allen ongeveer hetzelfde Nederlands. En ja, er zijn heel veel regeltjes om dat ‘ongeveer hetzelfde Nederlands’ langs vast omschreven paden te laten lopen. Maar er bestaat niet 1 standaard Nederlands. Want het Nederlands van 300 jaar geleden is nog net zo Nederlands als ‘ons’ Nederlands. En ons Nederlands in Vlaanderen houdt zich soms aan andere wetten als/dan (!) ons Nederlands in Oost-Groningen.
Poëtische straattaal
Je ziet dat de spreektaal vaak olifantenpaadjes neemt om af te wijken van de gebaande paden van de schrijftaal. Straattaal loopt daar dan weer een straatlengte op vooruit. En Rotterdammer daar ik ben: ‘Ik maakt me daar niet zo druk om’. Vooral niet omdat – na verloop van tijd – de taal toch weer verandert. Spreektaal wordt dan gevangen in regels en wetten zoals sommige olifantenpaadjes soms ook officieel verhard worden. En ook dan ontstaan er weer nieuwe olifantenpaadjes.
‘Ja, maar jij bent schrijfjuf. Jij moet daar wat van vinden, toch?’ Nou, eigenlijk niet. En als ik er al iets van vind, zou het zijn: probeer zo foutloos mogelijk te schrijven, maar maak je vooral druk of de boodschap die je wilt overbrengen, ook echt overkomt.
Peter
